Rzymianie mieli garum a my mamy…

…to sos niesłychanie popularny w większości kuchni, specyficzny dla kuchni azjatyckich (chińskiej, japońskiej, tajskiej). Obecny jest właściwie od 2 tysięcy lat, ale w postaci, w jakiej znamy sosy sojowe dziś, powstał w VI wieku. Robi coraz większą furorę i w naszej kuchni, dodaje bowiem potrawom smaku, powoduje, że danie staje się pełne wyrazu, esencjonalne.

Sos sojowy – bo o nim tu mowa – powstaje w procesie fermentacji soi. Ma on, oprócz wspaniałego smaku, i tę zaletę, że nie trzeba obawiać się zbyt długiego przechowywania tej przyprawy: wraz z upływem czasu nabiera ona smaku i nie psuje się nawet przez kilka lat, dojrzewając jak wino. Bywają sosy sojowe z aromatem grzybowym i ostrygowym, każdy odpowiedni do innego typu dań – bardziej uniwersalny jest oczywiście sos o zapachu grzybowym, ale dodanie sosu ostrygowego, który nie ma silnie „morskiego” aromatu, do potrawy mięsnej daje również znakomite rezultaty.

Sosy sojowe bywają jasne i ciemne, bardziej wyrazisty w smaku jest sos ciemny. Ten ostatni jest używany powszechnie w kuchni chińskiej. Sos jasny bardziej popularny jest w kuchni japońskiej, stanowiąc obowiązkowy dodatek na przykład do sushi.

Smakowita kaczka Adamczewskich
(8 porcji)

1 duża, nietłusta kaczka, 1 cebula, 2 ząbki czosnku, 3 łyżki oliwy lub oleju, pół szklanki sosu sojowego, 2 garści suszonych chińskich grzybów mun, 2 słodkie papryki, 2 garści rodzynek lub migdałów, pół łyżeczki kminu rzymskiego, 2 łyżki cukru, sól

Sprawioną i lekko posoloną kaczkę upiec w piekarniku do miękkości. Po ostudzeniu wyluzować ją, czyli usunąć kości, mięso zaś pokroić w kawałki wielkości połowy pudełka zapałek. Namoczyć w ciepłej wodzie grzybki mun. Na oliwie podsmażyć posiekaną drobno cebulę, dodać przeciśnięty przez praskę czosnek, odciśnięte z wody grzybki, pokrojoną w cienkie paski paprykę, a na koniec pokrojone mięso, sos sojowy, cukier, kmin rzymski, rodzynki, migdały, po czym dolać nieco wody i dusić około 10 minut. Amatorzy ostrych przypraw mogą dodać do smaku cayenne, chili lub inną ostrą przyprawę, na przykład sos tabasco. Ta kaczka najlepiej smakuje podana z ryżem lub chińskim makaronem.

Smażony ryż
(4 porcje)

3 woreczki ryżu (po 125 g), 1 czerwona papryka, 2 ząbki czosnku, 3 łyżki oleju lub oliwy, 2 jaja, 4 łyżki sosu sojowego, 2 cm korzenia świeżego imbiru

Jaja rozbić w miseczce z 3 łyżkami wody i posolić. Na dużej patelni rozgrzać łyżkę oleju lub oliwy, wylać masę jajeczną i usmażyć omlet. Wyłożyć go na deskę do krojenia i pokroić w paski. Ryż ugotować według przepisu. Paprykę pokroić w cienkie paseczki. Utrzeć na tarce obrany kawałek imbiru. Rozgrzać na patelni pozostały olej, dodać przeciśnięty przez praskę czosnek, imbir i chwilę smażyć, po czym dodać pokrojoną paprykę i jeszcze chwilę smażyć. Dodać ugotowany ryż, pokrojony omlet, sos sojowy i wymieszać podgrzewając. Podawać jako znakomity dodatek do potraw lub bez żadnych dodatków.