Azjatyccy kuzyni garum

Sosy rybne (i ostrygowe) są popularną przyprawą w kuchni Azji południowo-wschodniej. Są one spokrewnione ze słonym sosem z czasów starożytnego Rzymu, zwanego garum, oraz z esencją anchois, używaną dziś przez wielu kucharzy. Sosy te wytwarza się często ze sfermentowanych, zasolonych ryb, długo leżących w szczelnie zamkniętych naczyniach. Płyn odciągnięty przez sól z ryb odcedza się na sos, a z ryb robi się pastę, która także służy jako przyprawa.

Kucharze z pozaazjatyckich krajów, używający sosów rybnych, do smażonych potraw warzywno-mięsnych często dodają jeszcze szczyptę cukru: słodycz interesująco uwydatnia ich słoną ostrość.

W kuchni azjatyckiej ryby poddaje się fermentacji, by wyekstrahować soki na smakowity sos przyprawowy. W Wietnamie i Tajlandii sfermentowane ryby rozciera się na pastę, której można używać do niektórych potraw zamiast sosu. Szczególnie smaczna jest przyprawa z mielonych sardeli (anchois) połączonych z sosem rybnym, tak zwana mam nem, porównywana z pastą z anchois.

Sos ostrygowy. Jest to specjalność kantońska, otrzymywana tradycyjnie z ostryg, soli i wody, choć dziś dodaje się także mąkę kukurydzianą i karmel. Ma uniwersalne zastosowanie: do mięsa, ryb, warzyw i makaronu. Odznacza się przyjemnym, pikantnym, a nie całkiem rybim smakiem.

Sos rybny. Otrzymuje się go z ryb, przeważnie sardeli (anchois) i makreli fermentowanych w soli i używa jako przyprawy kuchennej lub stołowej, tak jak sos sojowy. Lepiej znane odmiany dostępne na europejskim rynku to tajski nampla, wietnamski nuoc mam i filipiński patis.

Sos krewetkowy. W Tajlandii zwany kapee, otrzymywany jest z krewetek i soli; poddaje się go fermentacji i suszy na słońcu, a nie przechowuje w zamkniętych naczyniach. Podobny, suszony na słońcu sos robi się z kałamarnicy.

Sos barbecue. Robi się go z suszonych ryb, krewetek, chili, czosnku, orzeszków ziemnych i korzennych przypraw. Używa się go podobnie jak pasty curry do smażonych potraw warzywno-mięsnych lub naciera się nim mięso przed pieczeniem na ruszcie. (Wielka księga ziół i przypraw).