Jedzcie dorsze
W X wieku norwescy wikingowie, lud nader wojowniczy, łupili inne plemiona zamieszkujące Skandynawię, a także pozostałe kraje nadbałtyckie oraz Wielką Brytanię. Spośród owych zawadiaków szczególnie krwawo wyróżniał się Thorwald i jego syn Eryk zwany Rudym. Po jednym
z kolejnych gwałtów obaj zostali wygnani z ojczyzny, i to bez prawa powrotu. Morderstwo, które stało się przyczyną ich wygnania, utonęło w mrokach niepamięci. Musiał to jednak być czyn wyjątkowo okrutny, albowiem zwykłe zabójstwo nie robiło na wikingach wielkiego wrażenia.
Wygnańcy osiedlili się na niezbyt odległej Islandii. Nie zabawili tam jednak długo, gdyż i tu dali się poznać z jak najgorszej strony. Po kolejnym popełnionym przez nich zabójstwie wygnano ich z wyspy. Był to rok 985. Thorwald i Eryk niewielkim statkiem dopłynęli do ogromnego oblodzonego lądu. To była Grenlandia.
Mijały lata. Eryk Rudy został ojcem Leifa, zwanego póniej Erikssonem. Wkrótce potem zmarł podczas jednej z wypraw, które wikingowie podejmowali bez przerwy na swych łodziach w poszukiwaniu nowych lądów, ludów i łupów. Docierali do dzisiejszej Nowej Fundlandii, Nowej Szkocji, Labradoru, a nawet stanu Maine.
Uczeni długo się zastanawiali, jak wikingom udawało się przeżyć na niegościnnych ziemiach północy, pośród wiecznych lodów i śniegów? Czym żywili się podczas wielomiesięcznych podróży, gdy na żadnym brzegu nie mogli zdobyć jadła?
Odpowied na te nurtujące pytania przyszła wraz z odkryciem, że
i w Norwegii, i na Islandii już na sto lat przed wygnaniem krwawego duetu budowano specjalne rusztowania z drewna, na których suszono rozpłatane olbrzymie dorsze. Ryby te dochodziły wówczas do dwóch metrów długości i czasem ważyły niemal tonę. Mieszkańcy północnej Skandynawii i pobliskich wysp łowili te gigantyczne ryby w takich ilościach, że sporą część już wysuszonej zdobyczy mogli sprzedawać w innych krajach Europy. A przy okazji wypraw handlowych nie zapominali o rabunkach i gwałtach. Takie to było krwawe plemię, ci wikingowie.
Historycy twierdzą, że niewiele póniej, bo około roku 1000, w połowach dorszy wyspecjalizowali się Baskowie. Ci tajemniczy (do dziś bowiem ich pochodzenie, a zwłaszcza język, wzbudzają naukowe spory i nikt nie wie, dlaczego baskijski przypomina estoński, fiński i węgierski) mieszkańcy nadmorskich regionów północnej Hiszpanii i zachodniej Francji konserwowali suszone mięso dorszy w soli, tak że można je było przechowywać miesiącami. Dzięki temu podróże baskijskich łodzi przeciągały się niemal w nieskończoność, a rybacy i żeglarze odwiedzali najodleglejsze nawet zakątki oceanu, wędrując za ławicami dorszy i jeszcze większych zapasów pożywienia, czyli wielorybów.
Handel dorszami wzbogacił Basków niepomiernie. To zaś jak i w dzisiejszych latach wzbudziło nie tylko podziw, ale i zawiść. Za baskijskimi łodziami zaczęły podążać statki Portugalczyków, Anglików, a nawet mieszkańców odległych miast hanzeatyckich. Morze spłynęło krwią nie tylko brutalnie zabijanych ryb, ale także walczących o łowiska rybaków.
Wojny dorszowe ciągnęły się aż do naszych czasów. Człowiek bowiem to istota nie zawsze kierująca się rozumem. Eksploatacja łowisk dorszy trwająca ponad tysiąc lat spowodowała, że ryby te niemal wyginęły, mimo że każda samica składa w ciągu swego życia (chyba że wcześniej zostanie złowiona i zjedzona) około dziesięciu milionów jaj. Żarłoczność ludzka nie zna jednak granic. A dorsz ma tę zaletę, że można go zjeść w całości. Nawet łeb tej ryby wprawia smakoszy w stan euforii. Gardło zwane ozorkiem jest niezwykłym wprost delikatesem, a dwa niewielkie krążki mięsa wycinane
z obu boków dorszowej głowy, czyli policzki, przyrządzone przez mistrzów sztuki kulinarnej, od stuleci zdobiły królewskie stoły. Smakołykiem jest też pęcherz pławny oraz ikra. Kuchnia islandzka i japońska oferuje doskonałe potrawy z dorszowego mlecza, żołądków, wątroby, jelit i gonad, czyli gruczołów żeńskich ryby.
W Portugalii, gdzie przez stulecia dorsz był podstawą wyżywienia, istnieje tyle przepisów na dania z tej ryby, ile jest dni w kalendarzu. Kobiety portugalskie chciały bowiem uniknąć zarzutów, że karmią swych mężów zbyt monotonnie. Bacalao, czyli właśnie dorsz, króluje do dziś w menu zarówno najpodlejszych (jeśli takie są w Portugalii) knajp, jak i najwytworniejszych restauracji.
Po raz ostatni krew za sprawą dorszy polała się już w naszych czasach. Oto wreszcie ludzie poszli po rozum do głowy i określili, jakie ilości tych ryb wolno odławiać. wiat cywilizowany nie chciał bowiem dopuścić do zniknięcia kolejnego gatunku zasiedlającego oceany. I to gatunku, dzięki któremu ludzie przez wieki, a może nawet tysiąclecia mogli żyć i rozwijać kulturę. Ograniczenia te, zrozumiałe dla ekologów, ichtiologów, a nawet restauratorów, nie były mile przyjęte przez rybaków. Zwłaszcza kanadyjskich i amerykańskich, którzy od dziesiątków lat żyli tylko z połowów dorszy.
No i zaczęło się. Jak Portugalczycy Basków albo jak Anglicy Portugalczyków, tak policja morska zaczęła ścigać łodzie rybackie z Nowej Fundlandii czy Labradoru. Wkrótce protesty objęły cały pas wybrzeża Kanady i północnych stanów USA. Demonstracje właścicieli kutrów kończyły się niekiedy bardzo krwawo.
Bałtyckie połowy dorszy są również mocno ograniczone. Na szczęście jednak na naszym wybrzeżu obeszło się bez rozlewu krwi. Część kutrów dorszowych złomowano (za przyzwoite odszkodowanie dla właścicieli), a część zamieniono w jednostki turystyczne. Finansowa elita, w tym aktorzy, prawnicy, biznesmeni, a nawet dziennikarze, rozsmakowali się w połowach dorszy. Na dworze mróz, śnieg lub deszcz, a przebudowane i wyekwipowane w wędki (oraz rozgrzewające napoje) kutry wypływają na wody Bałtyku, by panowie z Krakowa, Warszawy, Poznania czy Katowic mogli zasmakować prawdziwie męskiej przygody. Dorsz bowiem, nawet tak mały jak bałtycki plamiak, ostro walczy o życie. Wyciągnięcie go nie jest sprawą prostą. I znów krew się leje. Tyle tylko, że tym razem jest to krew z przeciętego żyłką palca lub z rozerwanej haczykiem delikatnej skóry na dłoni czy nie daj Boże na policzku słynnego artysty albo znanego członka palestry. A ile póniej wspaniałych opowieści, mrożących krew w żyłach słuchaczek…
